به گزارش روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان منطقه آزاد قشم، مسجد شیخ بُرخ در سال 1377، در فهرست آثار میراث‌فرهنگی کشور، به ثبت رسیده و بنای کنونی آن در زمینی به مساحت 480 مترمربع شامل؛ صحن، ایوان، گنبد، مناره، شبستان، محراب، مقبره شیخ برخ، منزل خادم و سرویس بهداشتی است. در کنار مسجد، یک برکه به‌صورت شمالی - جنوبی، وجود داشته و تا سال 1300، موقعیت این مسجد، در مرکز روستا بوده و از آن به‌عنوان «مسجد جامع استفاده می‌شده است.
مسجد و مقبره شیخ برخ را از بناهای دوران عمر، خلیفه دوم، به شمار آورده‌اند و به‌احتمال‌زیاد، این بنا قبلاً آتشکده بوده است. ساختمان مسجد در سال‌های اولیه اسلام و در خلال فتح جزایر و بنادر ایران، به دست عمرو بن عاص و به امر او در روستای کوشه قشم ساخته شد. این مسجد یک‌بار در سال244 هجری تعمیر و در سال736 هجری براثر زلزله، ویران شد.
پس از ویرانی، بنای مسجد در سال 737 هجری توسط سلطان فتح‌الله، نواده سلطان محمود غزنوی که احتمالاً از پادشاهان «هرمز» یا «لارستان» بوده، تجدید بنا شد.
روایتی افسانه گونه
افسانه بسیار دل‌نشینی درباره این مسجد سینه‌به‌سینه نقل‌شده است: "در اثر زلزله‌ای ویرانگر، بیشتر بناهای جزیره قشم با خاک یکسان شد، ازجمله عبادتگاه و زاویه زاهدی گوشه‌نشین به نام شیخ برخ. بعدها، کشتیبانی که از آفریقا آمده بود در دریا دچار طوفان سهمگین شد، پیش خود نذر کرد که اگر از این مهلکه جان سالم به دربَرَد، زاویه و مسجد شیخ برخ را در روستای کوشه بازسازی کند. طوفان سهمگین کشتی او را در سواحل نزدیک همین روستا، به گل نشاند و او از چوب‌های دکل کشتی خود، مسجد و زاویه شیخ برخ را بازسازی کرد و بر تخته ورودی به خط نسخ خام، نام شیخ و تاریخ تجدید بنای مسجد را حک کرد."
گردشگری تاریخی- مذهبی
معماری مساجد قشم آمیزه‌ای از معماری ایرانی – اسلامی است. تزیینات مناره‌ها و تعدد گنبدها، اغلب ساده و بدون کاشی‌کاری‌های معماری مرسوم هستند. همچنین استفاده از مصالح و روکش‌کاری‌های دیوارها و ستون‌ها، هویت ویژه و متفاوتی به آن‌ها بخشیده است.
از دیگر ویژگی‌های مساجد قشم، می‌توان به عدم وجود بادگیرها و گاه حذف گنبدها، برخورداری از بخش‌های زمستانی و تابستانی، استفاده مناسب از مصالح بومی و هماهنگی‌های محیطی و نیز عدم بهره‌گیری از تزیینات فزاینده در شبستان و ساختمان اشاره‌کرد.
همه این‌ها در کنار هم جلوه ای متفاوت از گردشگری تاریخی- مذهبی را به علاقمندان به این نوع خاص از گردشگری در جزیره قشم ارائه می دهد.
آدرس:
برای بازدید از این جاذبه تاریخی- مذهبی به ایران، جزیره قشم، بخش مرکزی، روستای کوشه، مسجد برخ(دانلود نقشه)، مراجعه کنید.